ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ του κλασικού ροκ στην Ελλάδα (1945-1990)

Λέγοντας κλασικό ροκ εννοούμε τη νεανική κουλτούρα, από τo τέλος της γερμανικής κατοχής, μέχρι το τέλος του 1990. Αρχή θεωρείται το 1945, όταν σχηματίζονται οι παρέες των πρώτων Υπαρξιστών, και τέλος, ο θάνατος του Παύλου Σιδηρόπουλου, το 1990.

Στη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου δημιουργήθηκαν έργα, τάσεις και αντιλήψεις που για τους επόμενους αποτελούν μόνιμα σημεία αναφοράς.
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε, ότι, η ιστορία του ροκ, δεν ασχολείται με τα έργα που γράφονται από ηλικιωμένους και αναφέρονται στη νεότητα. Ροκ είναι τα έργα που δημιουργούνται από τη νεολαία και όχι για τη νεολαία.

Η γνώση της ιστορίας του κλασικού ροκ αποτελεί το κλειδί για την αποκωδικοποίηση της αινιγματικής νεανικής σκέψης. 

1.Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΟΥΣ 

(1945-50) 

Κυρίαρχη νεανική μουσική της Εποχής αυτής είναι το Swing. Το έργο «Στο Ρυθμό του Σουίνγκ» (φωτο) παίζεται στους κινηματογράφους και ξεσηκώνει τους νέους. 

Η Εποχή, αρχίζει με τις νεανικές παρέες που διεκδικούν την χαρά, αμέσως μετά τη φρίκη του πολέμου. Εμφανίζεται σαν σπίθα ζωής στα χαοτικά χρόνια, όταν η Ελλάδα σπαράσσεται από τον εμφύλιο. Η Λένα Τσούχλου με το ποίημα ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΛΙΓΟΙ (1946), εκφράζει τα παιδιά «με τη φλογισμένη καρδιά και τα έξαλλα μάτια». Οι παρέες αυτές, που έχουν κέντρο δράσης το Κολωνάκι και ονομάστηκαν Ανεύθυνοι, αποτελούν τις πρώτες μεταπολεμικές εστίες υπαρξιστικής δράσης. Πρωταγωνιστές αυτής της Εποχής:  Λίλη Μακ, Τάκης Βασιλάκης, Γιώργος Μακρής, Φώφη Τρέζου, Ναταλία Μελά, Πάνος Ραϋμόνδος, Μίνως Αργυράκης κ.α.

2.Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΙΠΤΑΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΚΑΣ (1950-56) 

Ο υπαρξισμός που ακολουθεί, και που εμφανίζεται στη συνοικία Ψυρρή, δεν έχει σύνδεση με τον προηγούμενο του Κολωνακίου. Έχει όμως λαϊκό έρεισμα. Μια ταπεινή παράγκα (ΙΠΤΑΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΚΑ- εργαστήριο και σπίτι του Σίμου Τσαπνίση) κατορθώνει να συσπειρώσει και να απογειώσει την ανήσυχη νεολαία. Εκεί, δεκάδες νέοι καθημερινά, ανεβαίνοντας την «κακιά σκάλα», εισέρχονται σε έναν ετοιμόρροπο χώρο για να χορέψουν swing. Κορυφαία χρονιά το 1953, όταν η παράγκα γίνεται Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΡΞΙΣΤΩΝ. Μιμητές, δημιουργούν ένα ανεξάρτητο κίνημα σε όλη την Ελλάδα, που ανησυχεί σοβαρά τις αρχές. Τελικά η Αστυνομία κατορθώνει και κλείνει την παράγκα, και το 1956, ο Σίμος Τσαπνίδης (αρχηγός του Ελληνικού Υπαρξισμού), φεύγει για να περιπλανηθεί επί σχεδόν είκοσι χρόνια στην Ευρώπη. Πρωταγωνιστές της Εποχής: Σίμος Τσαπνίδης, Κυριάκος Χατζηγεωργίου (Τζο), Μιχαήλ Χαλκιαδάκης (Χάλκης), Άννα Μουρδουκούτα (Μπέμπα), Πιτ Κουτρουμπούσης, Αντώνης Ρηγάτος, Γιάννης Κουνάδης κ.α. 

3.Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΕΠΟΧΗ (1956-60)

Ονομάζεται και Εποχή του rock’n’roll αλλά και Εποχή των Τεντιμπόηδων. Η Ελληνική νεολαία υιοθετεί την κουλτούρα του rock’n’roll. Η Ορχήστρα του Αμερικανικού Στόλου, με συναυλίες στο Ζάππειο, διδάσκει το rock’n’roll στην Ελλάδα. Η εποχή χαρακτηρίζεται σκοτεινή, γιατί δεν έφθασαν σε εμάς αρκετά στοιχεία ώστε να την αναπαραστήσουμε με σαφήνεια. Είναι σκοτεινή, για έναν ακόμη λόγο: Είναι η εποχή διαπομπεύσεων τεντιμπόηδων με σκοταδιστικό νόμο. Πρωταγωνιστές της Εποχής: Τάσος Φαληρέας, Αντώνης Μαλανδρής, Μπάμπης Μουτσάτσος κ.α.

4.Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ (1960-67) 

Το όνομά της, οφείλεται στην έκφραση «χρυσή νεολαία» που χρησιμοποιούσε τότε, ο Νίκος Μαστοράκης αναφερόμενος στους τηνέιτζερς, γράφοντας στο περιοδικό Μοντέρνοι Ρυθμοί. 

Ονομάζεται και εποχή των γιεγιέδων. Στα χρόνια αυτά, σχηματίζονται εκατοντάδες συγκροτήματα σε όλη την Ελλάδα. Κυριαρχούν αρχικά οι FORMINX, ένα από τα συγκροτήματα που μανατζάρει έξυπνα ο Νίκος Μαστοράκης. Πεδίο δράσης των «χρυσών συγκροτημάτων» το «χρυσό τρίγωνο» της Κυψέλης, και χρυσότερο κλαμπ, η Κουίντα στη Φωκίωνος, στο δρόμο της «χρυσής αμαρτίας». Τα ελληνικά συγκροτήματα σνομπάρουν τόσο πολύ την ελληνική γλώσσα ώστε καταντούν κακέκτυπα της αγγλικής και ιταλικής κουλτούρας. Στα 1966, στην ιστορική «χρυσή βραδιά» οι ΟΛΥΜΠΙΑΝΣ, με το τραγούδι τους «Τρόπος», κερδίζουν συντριπτική νίκη και επιβάλλουν την ελληνική γλώσσα. Σημαντικό συγκρότημα της Εποχής και οι MGC. Η πρώτη απαγορευμένη Πορεία Ειρήνης, αλλά και η δολοφονία του ειρηνιστή βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, προκαλεί τον συντονισμό των νέων με το παγκόσμιο αντιπολεμικό κίνημα. Στα χρόνια αυτά, εμφανίζονται και οι έλληνες μπήτνικς. Το «Φορτηγό» του Διονύση Σαββόπουλου και οι «Μπαλλάντες» του Γιώργου Ρωμανού είναι τα δύο κορυφαία νεανικά έργα της Εποχής που κλείνει με τη συναυλία των Rolling Stones στο γήπεδο του Παναθηναϊκού 17 Απριλίου 1967.

5.Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ (1967-74)

Ονομάζεται και Εποχή της Ψυχεδέλειας. Ο γύψος από το μυστρί του Παττακού έχει καλύψει τους πόρους της ελληνικής κοινωνίας. Απέναντι από την «Ελλάδα των Ελλήνων Χριστιανών», βρίσκεται η γενιά της αμφισβήτησης. Είναι η γενιά που θέλει να γνωρίσει τα πάντα. Κορίτσια με μίνι φούστες και αγόρια με στενοκάβαλλα παντελόνια καμπάνες και μακριά μαλλιά, τραγουδούν «Η Ζωή είναι ένα όνειρο» και το «Άνθρωπε Αγάπα».

Ο Διονύσης Σαββόπουλος και ο Γιώργος Ρωμανός, είναι οι πρώτοι που μετασχηματίζουν με ελληνικό τρόπο την εισαγόμενη ψυχεδέλεια. Εμφανίζεται μια κοινωνία νεαρών που μιλούν συνεχώς για το Βιετνάμ, το Γαλλικό Μάη, το Καλοκαίρι της Αγάπης, και την ελευθερία της Ουτοπίας. Είναι η εποχή που σχηματίζονται τα μεγάλα ιστορικά συγκροτήματα: Poll, Πελόμα, Εξαδάκτυλος, Μπουρμπούλια, Νοστράδαμος, Aphrodite’s Child, Morka και Socrates. Αλλά είναι και η εποχή των φοιτητών, της ταράτσας της Νομικής και του Πολυτεχνείου. Η εποχή όπου οι μεγάλοι αποδείχτηκαν πολύ μικροί και οι μικροί έγιναν πολύ μεγάλοι. Η αντιδικτατορική νεολαία από το «ταξίδι στην ουτοπία», περνά σε ανοιχτό και ολομέτωπο αγώνα για να ρίξει τη χούντα.

6.Η ΥΣΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΡΟΚ (1974-90)

Χωρίζεται σε τρεις περιόδους
-στην περίοδο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης (1974-76)
-στην περίοδο της ροκ αναζωπύρωσης (1976-80), και
-στην περίοδο της μελαγχολικής δεκαετίας (1980-90).

Στην πρώτη περίοδο, η ψυχεδέλεια καταρρέει και η κομματικοποίηση είναι η γενική τάση.
Η νεανική κουλτούρα επικαλύπτεται από το πολιτικό τραγούδι και τα αντάρτικα. Τα αντιστασιακά τραγούδια του ΕΑΜ που ακούστηκαν στα χρόνια της Κατοχής στα βουνά, είναι στις πρώτες προτιμήσεις της νεολαίας. Τα αντάρτικα βεβαίως και πολλές φορές συνόδεψαν τον αντιδικτατορικό αγώνα στην προηγούμενη Εποχή της δικτατορίας, όμως το φαινόμενο υστερίας που παρατηρείται στα χρόνια 1974-76, δεν μπορεί να εξηγηθεί παρά μόνο σαν κατευθυνόμενο από τις ηγεσίες των κομμάτων και των οργανώσεων της αριστεράς που ήθελαν να πετύχουν στρατολογήσεις. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος όλων αυτών που τραγουδούν «αντάρτικα και δημοκρατικά τραγούδια» είναι ο Πάνος Τζαβέλας.

Στην δεύτερη περίοδο (1976-80), παρατηρείται μία αναζωπύρωση της ροκ διάθεσης που εμπλέκεται όμως με ιδεολογία και δημιουργεί μύθους, που ενίοτε οδηγούν σε ακραίες αναζητήσεις. Πρωταγωνιστές σε αυτή την περίοδο, οι Παύλος Σιδηρόπουλος, Δημήτρης Πουλικάκος, Νικόλας Άσιμος κ.α. 

Η τρίτη περίοδος (μελαγχολική δεκαετία) είναι πολύ γόνιμη σε καλλιτεχνική δημιουργία. Εμφανίζονται συγκροτήματα εξαιρετικά, όπως οι Μουσικές Ταξιαρχίες, οι Φατμέ, οι Τρύπες, τα Μωρά στη Φωτιά, για να αναφέρουμε μερικά μόνο, από δεκάδες άλλα, επίσης σημαντικά.

Αν και υπάρχουν πολλά ξέφωτα, η γενική διάθεση είναι μελαγχολική και κάνοντας μια επισκόπηση, μπορούμε να πούμε πως η δεκαετία αυτή…

• σημαδεύεται από τους θανάτους των δύο μεγάλων μορφών του ροκ, του Νικόλα Άσιμου (1988) και του Παύλου Σιδηρόπουλου

(1990), που για την ελληνική νεολαία έχουν την ίδια βαρύτητα που έχουν οι θάνατοι του Hendrix, του Morrison, της Joplin και του John Lennon.

• σημαδεύεται από την εξάπλωση του Κίτρινου Σούρουπου, δηλαδή της drug culture, και τους πρώτους θανάτους παιδιών που έπεσαν από ηρωίνη.

• μια σειρά καλλιτέχνες ζουν και εκφράζονται στο χείλος του γκρεμού (όπως η Κατερίνα Γώγου, ο Phil Scars, η Γιόλα Αναγνωστοπούλου και άλλοι), και πέφτουν αναγκαστικά αργότερα, αυτόχειρες ή κατεστραμμένοι από ουσίες, αλκοόλ, χάπια.

• παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα που μοιάζουν με ημερολόγια τρόμου, όπως το Εν Λευκώ, του Παύλου Σιδηρόπουλου, τα περισσότερα κομμάτια του πανκ, αλλά και η πλειονότητα των έργων από το new wave.

• πέφτει βαριά η σκιά της δολοφονίας νεαρών διαδηλωτών και ιδιαίτερα της δολοφονίας του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη Καλτεζά.

Μπορούμε να αναφέρουμε ακόμα πολλούς άλλους λόγους που μας αναγκάζουν να βάλουμε μελαγχολική υπόκρουση στη δεκαετία αυτή και που προέρχονται από ψυχολογικά αδιέξοδα, προβλήματα επικοινωνίας, αλλά και από τη σύγκρουση των νέων με το κράτος που, πολλές φορές, ξεχνούσε τη δημοκρατία και μετατρεπόταν

σε αστυνομοκρατία.

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα κατά τη δεκαετία αυτή, είναι η ανάπτυξη του πανκ στην Ελλάδα. Ένα άλλο επίσης σημαντικό γεγονός είναι η ανάπτυξη του New Wave. Τρεις είναι οι κύριες κουλτούρες που διαχωρίζουν τη νεολαία στην διάρκεια της Μελαγχολικής Δεκαετίας. Τα Φρικιά, οι Πανκ και οι New Wave. Σημαντική (αλλά όχι μαζική) ήταν και η κουλτούρα των Κροκανθρώπων στην περιοχή Εξαρχείων. Βεβαίως υπάρχουν και άλλες διαθέσεις, όπως η Disco και το Heavy Metal.

Η αυλαία του κλασικού ροκ, κλείνει με τον θάνατο του Παύλου Σιδηρόπουλου, τον Δεκέμβριο του 1990.