Τα θρυλικά Κανατάδικα στο Μαρούσι

Στο Μαρούσι ήταν τα περίφημα Κανατάδικα, από όπου προμηθευόταν τις στάμνες του, ο θρυλικός Μπάρμπα Γιάννης ο Κανατάς. Στο Μαρούσι, υπάρχουν ακόμη έντονες οι μνήμες των πρώτων αγγειοπλαστών, που με χώμα, φωτιά και νερό, δημιούργησαν υπέροχα τεχνουργήματα και έγραψαν ιστορία. Στο Μαρούσι, είχαν τα εργαστήριά τους, η Ήρα Τριανταφυλλίδη και ο Πάνος Βαλσαμάκης, πρωτεργάτες της σύγχρονης κεραμικής Τέχνης στην Ελλάδα.

Φωτο: Παλιά Κανατάδικα. Το εργαστήριο του Νικολάου Μαρτίνου (ΑΡΧΕΙΟ Αντώνη Λούτση)

Εν αρχή ην το νερό 

Πριν κατασκευαστεί η λίμνη του Μαραθώνα η Αθήνα αντιμετώπιζε τεράστιο πρόβλημα λειψυδρίας. Δεν υπήρχε νερό στο κέντρο της πρωτεύουσας και οι Αθηναίοι αναγκάζονταν να μεταφέρουν νερό από περιοχές που είχαν άφθονο, όπως το Μαρούσι. Ξακουστό ήταν το μαρουσιώτικο νερό της πλατείας Κασταλίας. Τα παλιά χρόνια, πολλοί Αθηναίοι ανέβαιναν μέχρι το Μαρούσι μόνο για να πιουν το φημισμένο νερό του. Διηγούνται οι παλιοί, πως κάποιος μεσόκοπος Αθηναίος, έπαιρνε προπολεμικά το Θηρίο (τον ατμήλατο σιδηρόδρομο που συνέδεε την Αθήνα με Κηφισιά) κατέβαινε στο Μαρούσι, πήγαινε στην πλατεία Κασταλίας, έπινε δώδεκα ποτήρια νερό και έφευγε.

Φωτο : Παλιά Κανατάδικα. Η οικογένεια του Νίκου Ψαραύτη στο εργαστήριό τους (ΑΡΧΕΙΟ Αντώνη Λούτση)

Τα Κανατάδικα 

Εξ αιτίας του εμπορίου του νερού, αναπτύχθηκε και η Κεραμική τέχνη. Το νερό για να μεταφερθεί και να πωληθεί, απαιτούσε πήλινες στάμνες. Σύμφωνα με την έρευνα του Ιωάννη Ιωάννου (Μαρουσιώτικη Κεραμική 100 χρόνια), η διακίνηση του νερού έφτασε να αγγίζει τις χίλιες στάμνες ημερησίως, υπήρχε μάλιστα και ειδική δημοτική σφραγίδα που πιστοποιούσε τη γνησιότητα του μαρουσιώτικου νερού και ο δήμος εισέπραττε ένα μικρό φόρο από την πώληση.

Φωτο: Παλιά Κανατάδικα. Το εργαστήρι του Αλέκου Καρδιακού (ΑΡΧΕΙΟ Αντώνη Λούτση)

Ο θρυλικός Μπάρμπα Γιάννης ο Κανατάς, αγόραζε στάμνες από τα Κανατάδικα στο Μαρούσι, τις γέμιζε καθάριο νερό στην πλατεία Κασταλίας, τις φόρτωνε στον γάιδαρο του και τις πήγαινε να τις πουλήσει στις γειτονιές της Αθήνας.

Τα Κανατάδικα, έφτασαν να είναι 140 εργαστήρια εκατέρωθεν του άξονα της Λεωφόρου Κηφισιάς. Καταλάμβαναν μια μεγάλη περιοχή από τη διασταύρωση για Μελίσσια μέχρι και πιο πέρα από τη Στάση Παράδεισος Αμαρουσίου.

Το πέρασμα από τις στάμνες στα καλλιτεχνικά κεραμικά έργα 

Οι πρώτοι αγγειοπλάστες του Μαρουσιού, έφτιαχναν στάμνες για το εμπόριο του νερού, κιούπια, πιατέλες και άλλα είδη για οικιακή χρήση. Γρήγορα όμως, κάποιοι από αυτούς, θέλησαν να φιλοτεχνήσουν και έργα που εξέφραζαν καλλιτεχνικές ανησυχίες. 

Από τους πρώτους που πυροδότησαν το πέρασμα από τις στάμνες στα έργα Τέχνης, ήταν η αυτοδίδακτη αλλά εξαιρετική καλλιτέχνιδα Ήρα Τριανταφυλλίδη που το 1955, εγκαταστάθηκε στο σπίτι-εργαστήριό της στον Παράδεισο Αμαρουσίου. Τεράστια ώθηση έδωσε και ο μεγάλος καλλιτέχνης και κεραμίστας Πάνος Βαλσαμάκης, ο οποίος είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών στη Μασσαλία, και το 1957, άνοιξε εργαστήριο στο Μαρούσι.

Η πρώτη Πανελλήνια Έκθεση Κεραμικής 

Τα εγκαίνια της πρώτης Πανελλήνιας Έκθεσης Κεραμικής, έγιναν στις 30 Ιουνίου 1955. Η ιδέα ήταν του ευεργέτη και Δημάρχου Αμαρουσίου, Τζων Βορρέ, στενού φίλου του Βαλσαμάκη. 

Η πρώτη αυτή Έκθεση, στήθηκε στην πλατεία Γαρδέλη, και παρέστη η τότε πριγκίπισσα Ελένη.

Φωτογραφία από την πρώτη Πανελλήνια Έκθεση Κεραμικής (30 Ιουνίου 1955). Ο Πρόεδρος του τότε Δημοτικού Συμβουλίου Αμαρουσίου, Δημήτρης Κουρτάκης, ξεναγεί την πριγκίπισσα Ελένη (δίπλα του με τα μαύρα). ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΡΟΥΣΙ Ανεξάρτητο Παρατηρητήριο.