Πάνος Κουτρουμπούσης – Ο πρώτος ροκ έλληνας ντράμερ, υπαρξιστής και μπητνίκος, που έλαβε και μία ψήφο στη Βουλή!

Φωτο : Ο Πάνος Κουτρουμπούσης, ντραμίστας στην Ιπτάμενη Παράγκα, 1953

Το εικαστικό μέρος του φεστιβάλ ARTΕΜΕΙΣ που έγινε στις 2 και 3 Μάη 2019, στο Κέντρο Ελληνικής Κεραμικής στο Μαρούσι, ήταν αφιερωμένο στον Πάνο ή Πιτ Κουτρουμπούση, που πέθανε στις 20 Μαρτίου 2019. 
Για όσους δεν γνωρίζουν τον βίο και πολιτεία του Κουτρουμπούση, δίνουμε ένα σύντομο βιογραφικό...

Ο Πάνος Κουτρουμπούσης, και έργα του στην Έκθεση Anathena (Φωτ.Μ.Νταλούκας 2006)

Ο Πάνος ή Πιτ Κουτρουμπούσης, υπήρξε δραστήριος υπαρξιστής στην Ιπτάμενη Παράγκα του Σίμου, μπήτνικ στην ομάδα του θρυλικού περιοδικού ΠΑΛΙ, συγγραφέας, σκηνοθέτης, ποιητής, εικαστικός, και θεμελιωτής της ταχυδραματικής τέχνης.

Το 1965, στις ανακατωσούρες, πήρε μία ψήφο στη Βουλή, από τον καλαμπουρτζή βουλευτή, Λεωνίδα Λαγάκο.

Φωτοτυπία από τα γεγονότα στη Βουλή του 1965.... 

Ο Κουτρουμπούσης, γεννήθηκε το 1937, στη Λιβαδειά, έζησε μέχρι τεσσάρων ετών στη Θεσσαλονίκη και μετά, στην Αθήνα, όπου μεγάλωσε ορφανός από πατέρα. Πρώτες πηγές εμπνεύσεών του, ήταν τα βιβλιαράκια του Καραγκιόζη, το περιοδικό ΜΑΣΚΑ, και η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας, που υπεραγαπούσε. 

Σχολείο πήγε στο Κολέγιο Ψυχικού και στο 3ο Δημόσιο στους Αμπελόκηπους. Πολλά πάρτι εκείνη την εποχή και αμερικανικό μπιλιάρδο. Υπήρξε βασικό στέλεχος των υπαρξιστών στην Ιπτάμενη Παράγκα του Σίμου (1953), όπου φιλοτεχνούσε τα προγράμματα των υπαρξιστικών εκδρομών, που διοργάνωνε τότε ο Σίμος Τσαπνίδης. 

Ένα από αυτά τα προγράμματα, τιτλοφορείται «Πρόγραμμα Έβδομης Υπαρξιστικής Εκδρομής» (φωτο). Φιλοτεχνημένο από τον Πιτ (Πάνο) Κουτρουμπούση, με γραφομηχανή και στυλό σε χαρτί, το 1953.
Το Πρόγραμμα δίνει οδηγίες για εκδρομή στο Σούνιο, τις οποίες υπογράφει ο Αρχηγός των Υπαρξιστών, Σίμος. Κοσμείται από σχέδια που φιλοτέχνησε ο «Υπαρξιστής Πιτ» και τα οποία εκφράζουν την διάθεση της Ιπτάμενης Παράγκας.

Στις οδηγίες διαβάζουμε πως στην εκδρομή μπορούν να συμμετάσχουν όλοι αρκεί να συνοδεύονται από ντάμα. Κατά τους Υπαρξιστές, ντάμα, θεωρείται και μία γιαγιά! Διαβάζουμε ακόμα, πως, ο φιλόσοφος Χάλκης (Υπαρχηγός στην Παράγκα) θα κάνει ομιλία στον αρχαίο ναό του Σουνίου, με θέμα «Ο Ελληνικός Πολιτισμός είχε αφετηρία τον Υπαρξισμό». 

Βλέπουμε ακόμη, σε σπάνια φωτογραφία του 1953, τον Πάνο Κουτρουμπούση, στην ντραμς του συγκροτήματος Padam Jazz Club, στην Ιπτάμενη Παράγκα των ελλήνων Υπαρξιστών.
Οι Padam Jazz Club, είναι το πρώτο νεανικό συγκρότημα, που μπορεί να χαρακτηριστεί Ροκ, στην μεταπολεμική Ελλάδα.

Το 1955, ο Κουτρουμπούσης, πηγαίνει στη Ρώμη, για σπουδές σκηνοθεσίας κινηματογράφου. Μετά τις σπουδές, δούλεψε σε ελληνικές και ξένες ταινίες και άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα, μικρά πεζά και εικαστικά, σε περιοδικά, όπως τα Κούρος, Τέχνη στην Αθήνα, Stolen Paper Review, Εικόνες κ.α.

Φωτο: Πάνος Κουτρουμπούσης και Μανώλης Νταλούκας (με τη φωτογραφική μηχανή). Στο σπίτι του Πάνου, 2008.

Ο Κουτρουμπούσης, στις αρχές της δεκαετίας του 60, υπήρξε θαμώνας των καφενείων στο Σύνταγμα, του Λουμίδη στη Σταδίου και κυρίως του Βυζάντιου στο Κολωνάκι. Άλλα βράδια, στο Green Park, Chez Nous , στο Top Hat και αλλού. Παρέες του, τότε, οι : Τάσος Δενέγρης, Γιώργος Μαρής, Λεωνίδας Χρηστάκης, Τέος Σαλαπασίδης, και Τώνης Ευθυμιάδης. 

Το 1961, γυρίζει το ντοκιμαντέρ Από Μπουζούκια σε Μπουζούκια, που έμεινε ατελείωτο, ενώ διάγει μπητ βίο, με τους Θεόδωρο Πάγκαλο, Θανάση Κούλη, Δημήτρη Πουλικάκο, Δημήτρη Πολύτιμο, Τάσο Φαληρέα, Γιώργο Μακρή, Νάνο Βαλαωρίτη και αρκετούς άλλους. 

Φτιάχνει ακόμα έξι φιλμάκια υπερρεαλιστικού χούμορ – ένα ήταν Ο Χίτλερ Ζει, γυρισμένο μια μέρα πριν και μια μέρα μετά την 21 Απριλίου 1967 (με τον ποιητή Σπύρο Μεϊμάρη στο ρόλο του Χίτλερ). 

Το 1963, ο Κουτρουμπούσης είναι ιδρυτικό μέλος της εκδοτικής ομάδας του περίφημου περιοδικού ΠΑΛΙ. Το πρώτο τεύχος κυκλοφορεί το 1964, και έχει εξώφυλλο ένα σκορπιό σε μπουκάλι (φωτο). 

Το 1967, μετά το πραξικόπημα μετακομίζει στο Λονδίνο, όπου ζει με τη γυναίκα του Kate και κερδίζει κάποια χρήματα, φιλοτεχνώντας εξώφυλλα βιβλίων επιστημονικής φαντασίας και τρόμου. Δημοσιεύει ακόμα γραπτά του και σχέδια στα περιοδικά It, Oz, New Worlds κ.α. 

Από το 1979 μέχρι το 1984 δουλεύει στο ραδιόφωνο στο Λονδίνο και στην Ουάσιγκτον. Το 1982 (στην Αγγλία) και το 1984 (στην Αμερική) κυκλοφόρησε σε μικρό αριθμό αντιτύπων τα περιοδικά NUEVA CARAMBA – Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ (τετρασέλιδο) και ΞΕΡΑ ΚΑΚΑ (οκτασέλιδο). 

Στην Ελλάδα φαίνεται δουλειά του σε περιοδικά και εφημερίδες, όπως: ΣΗΜΑ (στο τεύχος 9/αφιέρωμα στη Σκηνή), ΑΝΤΙ, ΤΡΥΠΑ, ΤΡΑΜ, ΤΑΧΥΣΡΟΜΟΣ, ΤΑ ΝΕΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ κ.α. 

Το 1976, από την εκπομπή Τρίτο Θέατρο της ΕΡΤ, και σε σκηνοθεσία Γιώργου Χριστοδουλάκη, παρουσιάζεται σειρά από μονόπρακτά του, τα οποία ονόμαζε Ταχυδράματα. 

Το 1978, βγαίνει η πρώτη έκδοση του ΕΝ ΑΓΚΑΛΙΑ DE ΚΡΙΣΓΙΑΟΥΡΤΙ (φωτο), αποσπάσματα του οποίου έχουν περιληφθεί σε εκπομπές του BBC, της ΕΡΤ, του ραδιόφωνου της Στοκχόλμης και ακόμα από το ραδιόφωνο του Δήμου Πειραιώς. Το βιβλίο, έχει έντονες αναφορές στα ιστορικά γιαουρτώματα, της εποχής των τεντυμπόηδων της Αθήνας.
Ο Πάνος Κουτρουμπούσης, είναι αυτός που επινόησε τον όρο ταχύδραμα για να περιγράψει κάτι που γίνεται γρήγορα. Αυτόν τον όρο θέτει ως επεξηγηματικό, στο βιβλίο του "Εν Αγκαλιά de Κρισγιαούρτι- Y otros ταχυδράματα y historias περίεργες".
Οι "περίεργες" λοιπόν ιστορίες που αφηγείται, στο εν λόγω βιβλίο, αποτελούν, όπως ο ίδιος δηλώνει, ταχυδράματα, ήτοι ταχέως καταγεγραμμένα συμβάντα.
Ο όρος ταχύδραμα, από εδώ επεκτείνεται και με αυτόν σήμερα περιγράφουμε ένα βασικό γνώρισμα της πλειοψηφίας των καλλιτεχνικών έργων της νεανικής κουλτούρας. Οι νέοι άνθρωποι, σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους, σχεδόν ό,τι κάνουν, το κάνουν γρήγορα. Υπό αυτή την έννοια, ταχυδράματα, αποτελούν και οι γρήγορες ζωγραφιές που ο Κουτρουμπούσης δημιουργεί, πίσω από κουτιά τσιγάρων. 

Χαρακτηριστικά δείγματα ταχυδραματικών ζωγραφικών έργων του Κουτρουμπούση, παρουσιάστηκαν στην Έκθεση του φεστιβάλ ARTΕΜΕΙΣ. Ένα από αυτά το End of Summer, 1965....

Πάνος Κουτρουμπούσης. End of Summer, 1965. Ταχυδραματική ζωγραφιά πίσω από πακέτο τσιγάρων. 

Μπορούμε να φανταστούμε τον Πάνο (ή Πιτ) Κουτρουμπούση, καθισμένο σε κάποιο καφέ ή απόμερο κέντρο. Στη διάρκεια, ενός καφέ, μιας συζήτησης, καταγράφει γρήγορα πίσω από πακέτο τσιγάρων, μια εικόνα που γεννιέται ξαφνικά στο μυαλό του. Την εικόνα αυτή, μπορεί αργότερα να την αναπαράγει και σε μεγαλύτερες διαστάσεις και με διαφορετική οπτική. Αλλά, πάντως, αυτή η πρώτη καταγραφή, πίσω από τα κουτιά σιγαρέτων, θεωρείται και από τον ίδιο, ως τέλειο καλλιτεχνικό έργο, αφού τα υπογράφει κανονικά. 

Το εικαστικό του έργο, είναι πολύτιμο.Άρχισε να σκιτσάρει ακόμα ως μαθητής, και κρέμασε (ή μάλλον καρφίτσωσε) τα πρώτα έργα του στους ξύλινους τοίχους της Ιπτάμενης Παράγκας.

Ένας πίνακας (φωτο) του Πιτ Κουτρουμπούση, που ήταν τοιχοκαρφιτσωμένος στην ιπτάμενη παράγκα. Έχει τίτλο The Virgin and The Child (H Παρθένος και το Παιδί) και είναι ο πρώτος πίνακας που έκανε ο μεγάλος μας καλλιτέχνης. Έργο του 1953, στην κορύφωση δηλαδή του υπαρξιστικού κινήματος, ο Κουτρουμπούσης αποδίδει μία έντονη θλίψη και τρόμο στην εικόνα. Εδώ είναι αποτυπωμένα τα δικά του χρόνια της φτώχιας και της ορφάνιας, αλλά και η οργισμένη ματιά του νέου που θέλει να ξεφύγει από την μοίρα του «κατώτερου θεού». 

Βιβλία του Πιτ (Πάνου) Κουτρουμπούση: 

Εn αγκαλιά de Κρισγιαούρτι y otros ταχυδράματα y otros historias περίεργες (1978)

Στο θάλαμο του Μυθογράφφ (1992)

Η ταβέρνα του Ζολά (1997)

Η εποχή των ανακαλύψεων (2002) (ποίηση)

Αληθινές ιστορίες (2003) (συμμετοχή)

Το κεντράκι του Ταρζάν και άλλα παραμύθια (2005)


Credits – Όλες οι φωτογραφίες, ντοκουμέντα, και πίνακες, ΑΡΧΕΙΟ Μ.Νταλούκα.