Φυσικό ή ψεύτικο χριστουγεννιάτικο δέντρο;

Πολλοί είναι αυτοί, που κατηγορούν το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, σαν έθιμο ξενικό. Πράγματι, το έθιμο, με την μορφή που υπάρχει σήμερα, του κωνικού έλατου, δεν είναι ελληνικό. Πριν το 1883, κανείς στην Ελλάδα δεν ήξερε το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο. Το πρωτόστησαν, στα ανάκτορα του Όθωνα οι Βαυαροί. Το έθιμο είναι γερμανικό και σκανδιναβικό. Όμως...

Δεν μπορούμε όμως να κατηγορήσουμε το έθιμο του Δέντρου των Χριστουγέννων, ούτε να το διώξουμε σαν ξενικό. Κανείς λαός δεν το έδιωξε, αφού τα παιδιά, παντού στον κόσμο, το υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό. Και με την αναμφισβήτητη παραδοχή, πως τα Χριστούγεννα, είναι η πιο ξεχωριστή εορτή του παιδιού, δεν μπορούμε εμείς οι μεγαλύτεροι να αγνοήσουμε την μαγεία που ασκεί το έλατο, στα παιδιά μας, στην διάρκεια των εορτών.

Τι είδος δέντρου όμως; Φυσικό ή τεχνητό; Αν την ερώτηση απευθύνουμε σε ένα παιδί, οπωσδήποτε θα μας πει φυσικό! Αν ρωτήσουμε μια νοικοκυρά, ίσως μας πει τεχνητό, γιατί «δεν μαδάει». Όμως τα παιδιά, δεν ενδιαφέρονται για το «μάδημα», αλλά για την ομορφιά, την ζωντάνια και το άρωμα των φυσικών κλαδιών του έλατου. 

Δεν είναι μόνο τα παιδιά, αλλά και όλη η παράδοση δείχνει το φυσικό δέντρο. Οι Γερμανοί, που διέδωσαν το έθιμο, δεν είχαν τεχνητά δέντρα. Σε περιγραφή που μας δίνει ο μεγάλος μας λαογράφος Νίκος Πολίτης από το Μόναχο του 1879, αναφέρει πως αγόραζαν φυσικά μικρά έλατα σε πήλινες γλάστρες, ή και «δενδρύλλια συν αυταίς ταις ρίζαις» και τα μετέφεραν στα σπίτια τους όπου τα στόλιζαν (Λαογραφικά Σύμμεικτα Τομ 1).

Πολλοί, κατηγορούν τα φυσικά δέντρα των Χριστουγέννων έχοντας την λανθασμένη εντύπωση πως έτσι προστατεύουν τα δάση. Το 1974 μάλιστα, όπως αναφέρει ο λαογράφος Δημήτρης Λουκάτος, υπήρξε μεγάλη εκστρατεία κατά των φυσικών δέντρων, με το σύνθημα «Αν πονάνε τα δεντράκια, αγοράστε καραβάκια» (Δημήτρης Λουκάτος. Χριστουγεννιάτικα και των Γιορτών).

Άλλο όμως είναι τα πατροπαράδοτα καραβάκια (που είναι πανέμορφα και κανείς δεν τα αρνείται) και άλλο είναι να επιβάλλουμε μια εθιμική αλλαγή.

Όσο αφορά στην προστασία των δασών, έχουμε να παρατηρήσουμε:

Τα φυσικά δέντρα που διατίθενται στο εμπόριο, δεν κόβονται από τα βουνά της πατρίδας. Καλλιεργούνται σε φυτείες, για την εορτή των Χριστουγέννων.

Όπως κάποιοι καλλιεργούν στα χωράφια τους διάφορα αγροτικά προϊόντα (σιτάρι, καλαμπόκι, κ.α), έτσι και κάποιοι άλλοι καλλιεργούν τα έλατα για χριστουγεννιάτικα δένδρα. Η καλλιέργεια αυτή, στην Ελλάδα ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1960, στο πλαίσιο ενός προγράμματος ορεινής οικονομίας του υπουργείου γεωργίας με τους αγρότες ορεινών περιοχών. Στη Χαλκιδική η πρωτοβουλία αυτή του κράτους είχε μεγάλη απήχηση ιδιαίτερα στην περιοχή του Ταξιάρχη. Πολλά από τα φυσικά δέντρα που διατίθενται στο εμπόριο, είναι εισαγόμενα. Έτσι, ο κίνδυνος αποψίλωσης των βουνών, δεν υπάρχει.

Ποια είναι η δική μας παράδοση

Στην Ελλάδα, πολύ πριν εμφανιστεί το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο με την μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα, στόλιζαν τα σπίτια με κλαδιά, όχι όμως από έλατο. Το κυριότερο στολίδι ήταν το κλαδί της ελιάς. Σαν στόλισμα, είχαν ακόμα κλαδιά πεύκου, μυρτιάς, τα άχυρα, και το δεντρολίβανο. Στην Κρήτη μάλιστα υπήρχε ο μύθος, πως ο Ιωσήφ, όταν γεννούσε η Παναγία, βγήκε από το σπήλαιο, ψάχνοντας ξύλα ν ανάψει φωτιά. Βρήκε άχυρα και δεντρολίβανο για προσάναμμα και ρίζες ελιές για φωτιά. Έτσι, η ελιά, ήταν πριν έρθει το έλατο, το ελληνικό δέντρο των Χριστουγέννων (Νίκος Ψιλάκης. Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη).

Θα πρέπει επίσης να ξέρουμε, πως η χρήση κλαδιών και φυτών, στις εορταστικές μέρες, ιδιαίτερα την Πρωτοχρονιά, δεν ήταν κάτι το άγνωστο στην Ευρώπη. Το συνήθιζαν στις Καλένδες τους οι αρχαίοι Ρωμαίοι που κρεμούσαν από τις πόρτες και τα παράθυρα δάφνες και μυρτιές. Το ίδιο έκαναν και οι αρχαίοι Έλληνες στις δικές τους γιορτές.